Sveti Jovan Krstitelj bio je jevrejski asketski propovednik iz prvog veka koji je vršio obredna kupanja na reci Jordan. Pozivao je ljude na pokajanje i okretanje Bogu. Bio je važna religijska ličnost čiji je pokret verovatno bio masovniji od Isusovog. Najpoznatiji je po tome što je krstio Isusa, koji je prihvatio njegovu poruku. U hrišćanstvu se poštuje kao svetac, pustinjak i mučenik, prethodnik (preteča) Hristov.

Jovanov otac je bio judejski sveštenik Zaharija, od plemena Arona. Prema hrišćanskom predanju, Jovan je rođen pola godine pre Isusa Hrista, što se slavi kao Ivandan. Otišao je od kuće da bi živeo u judejskoj pustinji blizu reke Jordan, gde je postio i provodio vreme u molitvi. Jeo je pustinjsku hranu – divlji med i bilje.

Isus ga opisuje kao čoveka koji „niti jede niti pije“. U jevanđeljima je opisan kako nosi odelo od kamilje dlake opasano kožnim pojasom. Držao je apokaliptične propovedi očekujući skoro božansko oslobođenje od grehova.

Evanđelja propovedaju da je Isus Hristos oko svoje tridesete godine otišao da se krsti kod Jovana Krstitelja. Istoričari ocenjuju da je Isusovo krštenje kod Jovana istorijska činjenica, koju rani hrišćani ne bi bez osnova uneli u svoja jevanđelja. Naučnici smatraju da je Isus bio sledbenik Jovana, prihvatajući njegovu poruku samim tim što je tražio da ga ovaj krsti. Prema hrišćanskom predanju, Isus je nakon krštenja proveo četrdeset dana u pustinji, nakon čega je počeo da propoveda.

Jovan Krstitelj je pogubljen po nagovoru Herodijade, žene Iroda Antipe, kojima je prigovorio zbog preljuba, jer se Irodijada udala za kralja Iroda, brata njenog muža Filipa, koji je još bio živ. Nasuprot hrišćanskom prikazu, istoričari smatraju da je kralj Irod Antipa likvidirao Jovana jer je u njemu video jasnu političku pretnju. Jovanovi učenici su preuzeli telo i sahranili ga.

Nakon Jovanove smrti pokret njegovih sledbenika je nastavio da postoji uporedo sa Isusovim pokretom. Sam Isus nakon Jovanovog pogubljenja nije odbacio njegova učenja, već je u svojim propovedima nastavio da veliča njegov lik i delo, nazivajući ga anđelom.

Post i krštenje, suštinski elementi Jovanovog pokreta, su verovatno ušli u rano hrišćanstvo zajedno sa Jovanovim sledbenicima. Neki naučnici ocenjuju da je Isus tek nakon svoje smrti postao uticajniji od Jovana, te da jevanđelja u Isusov život projektuju njegovu kasniju važnost.

Godine 2010, na ostrvu Sveti Ivan kod Sozopola u Bugarskoj, nekadašnje Apolonije, bugarski arheolozi pronašli su deo moštiju Svetog Jovana Krstitelja, za koje se smatralo da su, posle Turskog osvajanja Carigrada, nepovratno izgubljene.

Hrišćani proslavljaju Jovanove praznike nekoliko puta u godini. Sveti Jovan je jedna od najpopularnijih slava u Srbiji – po broju svečara, nalazi se na četvrtom mestu.

Jovan se smatra zaštitnikom pevača, muzičara, krojača, kožara, krznara, vunara, remenara, gostioničara, nožara, brusača, zatvorenika, osuđenih na smrt, uzgajivača ptica, obolelih od epilepsije, krštenika, Malte, Jordana i velikog broja gradova širom sveta.

U narodu postoji običaj da se ljudi na Jovanjdan bratime i kume, jer se Jovan smatra uzorom karaktera i poštenja. Prema verovanjima, na Jovanjdan žene nikako ne treba da diraju pletivo, makaze ni igle. Vernici ne bi trebalo da u ruke uzimaju nož, u znak sećanja na stradanje Jovanovo, niti da jedu i piju bilo šta što je crvene boje, jer ta boja simbolizuje nevino prolivenu svetiteljevu krv. Deci se takođe na ovaj dan ne daje ništa što je crvene boje. Takođe, 20. januar je, prema verovanju, idealan dan za polazak na put, jer ćete imati zaštitu ovog sveca.